Historia działalności

HISTORIA    DZIAŁALNOŚCI 

TOWARZYSTWA  MIŁOŚNIKÓW  ZIEMI  ŚREMSKIEJ

         Znalezione obrazy dla zapytania ramka ozdobna do tekstu

     Organizacja powstała w 1887 r. jako Towarzystwo ku Upiększeniu Miasta Śremu, do którego należeli Polacy, Niemcy i Żydzi. Dnia 15 maja, z inicjatywy wpływowych mieszkańców Śremu, zebrał się   kilkuosobowy  komitet : kupiec  Ferdynand  Heppner,  adwokat  L. Karpiński,  właściciel  cegielni i dzierżawca ziemski  Hermann  Senfleben  oraz powiatowy budowniczy Thomani.  Postanowili oni  powołać  do życia  organizację społeczną, której zadaniem miało być dbanie o wygląd i estetykę miasta. 16 lipca 1887 r. odbyło się pierwsze zebranie, na którym zatwierdzono statut. Na  pierwszym  Walnym  Zebraniu wybrano Zarząd.  Prezesem został  Rudolf  Thomani, a jego zastępcą polski lekarz dr Antoni Broeckere.

      Pierwszym zadaniem Towarzystwa, jak podają Danuta Płygawko i Adam Podsiadły w broszurze „Towarzystwo Miłośników Śremu. Rys historyczny 1887-1987”, było zbudowanie drogi na lewym brzegu Warty, tzw. promenady. Ponieważ praca została wykonana w szybkim tempie pojawiła się nowa propozycja. Otóż kupcy Siegfrid i Wilhelm Heppnerowie ofiarowali 150 marek na budowę placu dla dzieci. Właśnie z tego funduszu Towarzystwo zakupiło wiosną 1888 r. dwumorgowy plac za pierwszym mostem po lewej stronie drogi prowadzącej do Poznania. Urządzony tam plac zabaw stał się zaczątkiem dzisiejszego około 50 hektarowego parku. Kiedy w 1891 r. w skład nowego Zarządu wszedł wielki działacz społeczny i organizator ks. Piotr Wawrzyniak, zaproponował on utworzenie parku miejskiego. Kiedy, jako kapłan, przeniesiony został do Mogilna, zostawił na ten cel 200 marek.

      Gdy rozpoczęła się I wojna światowa, z oczywistych względów Towarzystwo zaprzestało działalności. Po odzyskaniu niepodległości Towarzystwo rozpoczęło swoją działalność statutową, która koncentrowała się m.in. wokół parku. Postanowiono wybudować w parku sanitariaty. Na tę budowę  otrzymano od władz miasta 300 marek. Ponieważ zieleń w ogródku i parku była ciągle dewastowana zwrócono się do kierowników szkół, by pouczyli młodzież o skutkach niszczenia zieleni. Zwrócono się też do Policji, aby miała większe baczenie na park. Techniczny nadzór  nad pracami pełnił, za małym wynagrodzeniem, ogrodnik powiatowy. Do dalszego wydatnego rozwoju parku przyczynił się śremski właściciel młyna parowego Sylwester Szczepski. Od 1925 r. przez 10 lat sprawował funkcję prezesa Towarzystwa. Pod jego kierunkiem postanowiono skoncentrować działalność na  rzecz tworzenia parku miejskiego o jakim marzył ks. Piotr Wawrzyniak. Szczepski był wielkim miłośnikiem przyrody, całkowicie poświęcił się sprawie zadrzewiania parku i pobliskich ulic,  miał coraz większe zasługi w tworzeniu parku. Do dziś rosną osobiście przez niego posadzone topole. Z jego inicjatywy zaplanowano także rozbudowę nowych alei, postawiono ławki oraz zaprojektowano budowę boiska sportowego, na którym odbywały się zawody hippiczne. Podejmowano też różne działania, które miały zaktywizować mieszkańców do prac społecznych. Z inicjatywy Towarzystwa obchodzono więc „Święto sadzenia drzewka”, podczas którego każdy mieszkaniec mógł posadzić własne drzewko. W parku wybudowano też w 1927 r. piękną muszlę koncertową o wspaniałej akustyce wg projektu  architekta Czesława Mikołajczaka, a w ciągu następnych lat dosadzano tysiące drzewek. Z powodu suszy i słabej gleby niewiele z nich się przyjęło.

     Na zebraniu sprawozdawczym w dniu 2 lutego 1933 r. członek Zarządu Marian Kawecki poddał pod dyskusję wniosek, aby park stał się własnością Towarzystwa, a nie Magistratu. Wnioskodawca stwierdził, że park istnieje w większej części dzięki obywatelom miasta i aby uniknąć w przyszłości sporów, kwestia ta powinna zostać uregulowana. Niestety, żadna konkretna uchwała na ten temat nie zapadła. W kolejnych latach prace Towarzystwa koncentrowały się nadal wokół ulepszania i upiększania miasta i parku. Na Walnym Zebraniu w 1937 r. dr Tadeusz Bogacki przedstawił  projekt wytyczenia chodnika oraz zejścia z szosy i połączenia ich z innymi ścieżkami w parku, a wszystko to w pasie graniczącym z dawnym cmentarzem żydowskim i jeziorkiem przy drugim moście. W planach było jeszcze powiększenie ogródka jordanowskiego dla dzieci, urządzenie i oddanie do użytku publicznego boiska sportowego oraz powiększenie terenów trawiastych. Zezwolono też młodzieży gimnazjalnej na odbywanie ćwiczeń gimnastycznych na parkowym boisku

      Gdy wybuchła II wojna światowa, Niemcy rozpoczęli niszczenie polskiego dorobku kulturalnego  i społecznego. Rozwiązywano organizacje i stowarzy-szenia kulturalno-oświatowe oraz sportowe. Towarzystwo Upiększania Miasta musiało również zaprzestać działalności. Zakazano Polakom wstępu do parku i nazwano go Stadtpark.

      20 kwietnia 1945 r. na pierwszym zebraniu Towarzystwa oceniono efekty pracy dotyczące wyglądu miasta. Postanowiono m.in. zadbać zadrzewienie ulic Mickiewicza, Kilińskiego, Kolejowej, Farnej, Dutkiewicza i Starego Rynku. Następne projekty opracował kolejny Zarząd pod kierownictwem Mariana Kujawskiego we współpracy ze służbami komunalnymi miasta. W latach 1949-50 przyniosło to następujące efekty: pojawiły się kwietniki przy domach, odnowiono elewacje domów i uszkodzone mury, usprawniono zamiatanie ulic. Podjęto próby urządzenia stałej plaży i kąpieliska nad Wartą.

      Niestety, w 1952 r. polskie władze polityczne przystąpiły do likwidacji ruchu regionalnego. Przerwa w działalności organizacji i stowarzyszeń trwała 14 lat. 

      W marcu 1966 r.,  z inicjatywy Wacława Tomczyka – przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej oraz dawnych działaczy: Mariana Kujawskiego, Antoniego Bartkowiaka, Zygmunta Nowakowskiego i Czesława Gałeckiego, wznowiono działalność. Na podstawie decyzji Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 10 II 1967 r. Towarzystwo zostało zarejestrowane i zatwierdzono nowy statut, w którym nawiązywano do estetyki miasta np.

- inicjowanie czynów społecznych w zakresie porządku, czystości i opieki nad zielenią miejską,
- opieka nad zabytkami, pomnikami przeszłości
- propaganda ozdabiania i ukwiecania okien, balkonów i otoczenia domów

Statut został poszerzony o inne dodatkowe cele:
- badanie i popularyzowanie historii miasta i regionu śremskiego przez urządzanie odczytów, pokazów i wystaw, organizowanie spacerów, wycieczek

- zbieranie, gromadzenie i zabezpieczenie pamiątek dawnych wieków, dokumentów, wydawnictw, strojów regionalnych w celu udostępniania ich społeczeństwu w muzeum Regionalnym

- ułatwianie obcym zwiedzania miasta i udzielanie im informacji o obiektach godnych widzenia.

Nadal jednak w centrum zainteresowań Towarzystwa był park. Jego dynamiczny rozwój nastąpił w latach   1966 -75, gdy projekt poparł i osobiście włączył się do prac Towarzystwa ówczesny I sekretarz KP PZPR Marian Dominiczak. Założono zwierzyniec, w którym znalazły się: osioł, kucyk, sarny, owce, pawie, kurki japońskie, kaczki, gołębie, na bagnach utworzono ogród różany, zainstalowano fontannę, wprowadzono nazwy alejek i skwerów. Z okazji 50-lecia powstania Śremskiego Klubu Sportowego „Warta” posadowiono rzeźbę Dyskobola, później 4 rzeźby plenerowezaprojektowane przez Lucjana Rabskiego.  W 1968 r. postawiono Pomnik Żołnierza Polskiego. W następnym roku odsłonięto w parku replikę Dobosza, a sam park otrzymał imię Powstańców Wielkopolskich 1918/1919.

      Kiedy na Walnym Zebraniu 15 IX 1973 r. postanowiono wprowadzić zmianę nazwy na Towarzystwo Miłośników Śremu poszerzono też pole działania  na inne dziedziny życia społecznego: „Celem Towarzystwa jest zmierzanie do pełnego rozwoju miasta Śremu w sensie kulturalnym i ekonomicznym; otoczenie opieką kultury i sztuki – ożywienie życia kulturalnego, popularyzowanie piękna zabytków Ziemi Śremskiej i podniesienie estetyki Śremu…”  W związku z tym prace w parku nie były już tak intensywne. Jeszcze w 1974 r. Towarzystwo wraz ze społeczeństwem miasta i powiatu wybudowało w parku amfiteatr, a rok później, również w czynie społecznym, na miejscu boiska (później toru żużlowego) stadion, przy którym powstał hotel.

    W 1976 r. zapoczątkowano bardzo interesujący projekt „Wieczory Piątkowe”. W ciągu 10 lat przeprowadzono 54 prelekcje i prezentacje, wiele wycieczek i spotkań. W roku obchodów 725 rocznicy nadania praw miejskich miastu (1978) zorganizowano sesję historyczną z udziałem prof. dr Witolda Jakóbczyka (UAM), dr Stefana Chmielewskiego (PAN), dr Kazimierza Bieleckiego (Archiwum Wojewódzkie w P-niu), a później wspólnie z Muzeum Śremskim cykl otwartych wykładów regionalnych.

Wyjątkowo długa kadencja Zarządu TMŚ przypadła w latach 1979-1984. Po niespełna rocznej działalności burzliwe wydarzenia społeczno-polityczne w kraju zakłóciły normalny rytm pracy, a wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 r. czasowo ją przerwało. W zmieniających się warunkach miłośnicy miasta nie szczędzili trudu ku jego upiększaniu, rozwojowi kulturalnemu, gospodarczej zasobności, tworzeniu trwałych więzi oraz płaszczyzn współdziałania i porozumienia. Kierujący pracami Towarzystwa – prezes dr Wiesław Romanowski potrafił jednak osobistym autorytetem i organizacyjnym talentem znaleźć sposoby kontynuowania dzieła poprzedników. W latach 80-tych Towarzystwo zajęło się m.in. upamiętnieniem niektórych wydarzeń historycznych, patronowało pracom wykopaliskowym na Helenkach, brało udział w spotkaniach regionalistów, od 1985 r. objęło współpatronat nad regionalnym świętem „Dni Śremu”.  

       Park Miejski , od roku 1969 noszący imię Powstańców Wielkopolskich 1918-1919, liczący około 50 hektarów, nadal jest „oczkiem w głowie” Towarzystwa, które zajmuje się rekultywacją i odnową roślin, dba o pomniki przyrody i historii. Co roku z okazji Światowego Dnia Matki Ziemi, podczas parkowych spotkań pokoleń nasadzane są nowe, ciekawe okazy szlachetnych drzew i krzewów. Posadzono wiele pamiątkowych dębów. Z inicjatywy Towarzystwa powstały i znajdują się tam pomniki pamięci narodowej, przy których odbywają się, nie tylko organizowane przez Towarzystwo, okolicznościowe uroczystości patriotyczne. W 2000 r. utworzono Kopiec Władysława Reymonta, a w 2004 roku w Parku  otwarto ścieżkę dydaktyczną historyczno-przyrodniczą z 24 obiektami przyrodniczymi i historycznymi. Do ścieżki wydany został też folder.

        Towarzystwo działa na polu regionalno-patriotycznym, kulturalno-edukacyjnym i ekologicznym. Na przestrzeni lat zorganizowano wiele konkursów, sesji popularno-naukowych, konferencji i spotkań pokoleń we współpracy z innymi organizacjami, instytucjami, czy placówkami oświatowymi. Prężnie działa Klub Pamięci Powstania Wielkopolskiego przy Towarzystwie, Społeczny Komitet Ochrony i Rozbudowy Parku oraz Zespół Edukacji Ekologicznej.

         W 2004 r. na wielką skalę Towarzystwo przygotowało i przeprowadziło Konferencję Edukacji Obywatelskiej na temat symboli narodowych, konkurs „Opowieści śremskich sztandarów” i Zlot Sztandarów pod Pomnikiem Żołnierza Polskiego. Pod patronatem Starosty Śremskiego, we współpracy z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, każdego roku (od 2000)  odbywa się Promocja Młodych Talentów, podczas których przedstawiane są osiągnięcia najzdolniejszych uczniów ze wszystkich szkół powiatu śremskiego w nauce, sporcie i dziedzinach artystycznych. Przez kilkanaście lat Towarzystwo organizowało śremskie obchody Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, co kilka lat odbywają się Powiatowe Wystawy Kronik, przeprowadzane są różne konkursy dla dzieci i młodzieży np. konkursy pięknego czytania, historyczne, literackie, plastyczne, przyrodnicze, fotograficzne, architektoniczne. Od bardzo dawna organizowane są spotkania pokoleń powstańców wielkopolskich, a od 2004 r., a gdy zmarł ostatni śremski powstaniec kpt. Czesław Klaczyński, spotkania pokoleń potomków powstańców wielkopolskich.

        Szczególnie dla młodzieży organizowane były wycieczki historyczno-krajoznawcze np.; 

-  wycieczka „Szlakiem Piastowskim” (1993)
- wycieczka „Szlakiem walk o Wał Pomorski” (1999)
- wycieczka autokarowa do Muzeum w Śmiełowie (1999)
- wycieczka autokarowa „Szlakiem Cysterskim do Lądu”  (2002)
- wycieczka rowerowa „Szlakiem jarosławskim” prowadzona przez śremskiego przewodnika turystycznego Zdzisława Żeleźnego (2005)
- wycieczka autokarowa Szlakiem Powstania Wielkopolskiego do Gniezna (2008)

Otwarto też wiele wystaw np.:
-    Powiatowe Wystawy Kronik (1999,  2001, 2004,  2010, 2015)
-  „Dzieje sztuki tkackiej w mieście i regionie śremskim” (1994)
-  „ Życie i działalność Janusza Waligóry ” (2002)
-  „40-lecie Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego” (2002)
-  „Życie i działalność Józefa Dowbor-Muśnickiego” (2004)
- „Interesujące obiekty sakralne w regionie śremskim”(2005)

      Dużym sukcesem jest tworzenie, dzięki pomocy Zakładu Doświadczalnego PAN w Kórniku i kilku Nadleśnictw,  przyszkolnych Dydaktycznych Ogrodów Przyrodniczych. Już powstały przy SP4 (2005), SP6 (2006),  Przedszkolu „Słoneczna Gromada” (2006),  SP w Pyszącej (2006), ZSPiG w Dąbrowie (2007),  Gimnazjum nr 1 w Śremie, (2007),   SP w Konarzycach (2014).

       Dzięki inicjatywie Towarzystwa, przy współpracy Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego i Nadleśnictwa Piaski, otwarty został Turystyczny Szlak Rowerowy im. Maksymiliana Cygalskiego: od Dębu mjr Floriana Dąbrowskiego w Śremie do Dębu Jana Pawła II w Zaworach, gdzie we wrześniu odbywają  rajdy rowerowe. Tam, przy leśniczówce,  w 2006 r. posadowiony został Kamień z tablicą upamiętniającą Maksymiliana Cygalskiego – syna ziemi śremskiej, urodzonego w 1900 r. w Zaworach, uczestnika legionów polskich, powstania wielkopolskiego i  śląskiego, bohaterskiego obrońcy Poczty Polskiej w Wolny Mieście Gdańsk we wrześniu 1939 r., rozstrzelanego na gdańskiej Zaspie 5 X 1939 r. W 2017 r. odbędzie się XX rajd, w którym tradycyjnie udział wezmą uczniowie śremskich szkół ponadpodstawowych i Śremski Klub Rowerowy „Żwawe Dziadki”.

        Dużym zainteresowaniem cieszył się, po raz pierwszy zorganizowany w 2006 r., we współpracy przede wszystkim ze Starostwem Powiatowym i Chórem „Moniuszko”, Powiatowy Festiwal Pieśni Patriotycznej Powiatu Śremskiego. Biorą w nich udział zespoły i soliści ze szkół powiatu śremskiego. Bywało już ponad 150 uczestników. Najlepszy wykonawca otrzymuje Puchar Grand Prix ufundowany przez Związek Chórów i Orkiestr Oddział Wielkopolski „Macierz” w Poznaniu. W 2018 roku odbędzie się  IX edycja.

 Towarzystwo zorganizowało lub było współorganizatorem m.in.:
·         spotkanie laureatów nagrody „Dobosz Powstania Wielkopolskiego” – 21 IX 2007 r. Statuetka z repliką rzeźby śremskiego Dobosza wręczana jest co roku (od 1996) przez ZG Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Poznaniu osobom  i instytucjom zasłużonym dla popularyzacji dokonań i kultywowania pamięci Powstania Wielkopolskiego poprzez działalność naukową, publicystyczną, wydawniczą, artystyczną. Jedynym śremskim laureatem tej nagrody jest Marian Dominiczak – były prezes TMZŚ.
·         2 zjazdy wychowanków Podoficerskiej Szkoły Piechoty dla Małoletnich nr 2 w Śremie - IX 2001, 2006 r. Towarzystwo było współorganizatorem (razem z Jednostką Wojskową) ostatnich dwóch, czyli IX i X, zjazdów  małoletniaków, a okazją były 70 i 75 rocznica utworzenia szkoły. Na ostatnie spotkanie przyjechało z całej Polski oraz z Kanady 14 wiekowych już wychowanków szkoły w towarzystwie najbliższych. Chociaż nikt z wychowanków już nie żyje Towarzystwo w swojej działalności nadal kultywuje pamięć o nich i ich szkole, organizując co 5 lat spotkanie na rynku przy pomniku poświęconym wychowawcom i wychowankom Podoficerskiej Szkoły Piechoty dla Małoletnich nr 2 w Śremie. Udział biorą przedstawiciele władz samorządowych, zainteresowanych instytucji i organizacji oraz młodzież. Program okolicznościowy przygotowuje Szkoła Podstawowa nr 1 w Śremie.
·         spotkania z ciekawymi ludźmi np. : Eugeniusz Paukszta, Gerard Górnicki, Lester Baszczyński, Danuta Płygawko, B. i Z. Żeleźni, Franciszek Matuszkowiak, Czesław Klaczyński, Jan Baier, Marek Rezler, Olga Rudnicka
·         w Zlocie Sztandarów uczestniczyło prawie 20 pocztów sztandarowych z powiatu śremskiego, a owocem konkursu jest  opisana historia  21 sztandarów (2004)
·         spotkanie Jubileuszowe z okazji 40-lecia Odlewni Żeliwa w Śremie (2008)
·         uroczystości Jubileuszowe z okazji 120, 125 i 130-lecia Towarzystwa (2007, 2012, 2017)

Cała działalność Towarzystwa skierowana jest na promowanie naszego miasta, Ziemi Śremskiej i Wielkopolski.

Współpraca z WTK i innymi organizacjami pozarządowymi pogłębia naszą wiedzę na temat, jak działać na rzecz naszej Małej Ojczyzny.   

KTO  DOCENIŁ  NASZĄ  PRACĘ

W 2004 r. Zarząd Główny ZBŻZiORWP przyznał Towarzystwu zbiorową Odznakę Honorową za Zasługi dla Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego.
Wielkim uznaniem dla działalności TMZŚ było przyznanie w 2004 r.  przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego zbiorowej Honorowej Odznaki za Zasługi dla Województwa Wielkopolskiego.  

Za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury Towarzystwo otrzymało w 2008 r. Dyplom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego.

W lutym 2009 r. Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak złożył organizacji gratulacje i podziękowanie zarealizację bardzo wartościowych inicjatyw związanych z obchodami 90 rocznicy Powstania Wielkopolskiego.

W 2012 r. „Za wybitne zasługi w dziedzinie upowszechniania wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim oraz podejmowane działania związane z historią i ekologią ziemi śremskiej” odznaczenie „Wierni Tradycji” przyznało TMZŚ Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego w Poznaniu.

W grudniu 2013 r. Towarzystwo otrzymało Nominację, a później Nagrodę Główną Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego w Poznaniu – statuetkę Wielkopolskiego Pegaza.  Nagroda Główna WTK jest przyznawana od prawie pięćdziesięciu lat. Promuje osoby oraz instytucje szczególnie zasłużone dla kultury Wielkopolski, które przyczyniają się do rozwijania świadomości i aktywności regionalnej w nawiązaniu do dziedzictwa i współczesnej kultury Wielkopolski. Wyróżnienie jest przyznawane raz w roku i od roku 1990 ma charakter honorowy. Laureat otrzymuje statuetkę Wielkopolskiego Pegaza projektu  prof. Józefa Stasińskiego, natomiast nominowani - dyplomy.

W czerwcu 2017 r. Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego w Poznaniu przyznało TMZŚ Certyfikat "Najlepsze w Polsce" za "projekty kulturalne, ekologiczne, historyczne oraz dydaktyczne realizowane w 130. roku działalności Towarzystwa". 

W styczniu 2018 r. na Gali "Śremskich Żyraf 2017" Burmistrz wręczył Towarzystwu nagrodę specjalną za kultywowanie tradycji patriotycznych, popularyzację wiedzy historycznej o regionie, działania edukacyjne i ekologiczne oraz organizację konkursów, rajdów i festiwali, zachęcając młodzież do pamięci o  historii kraju i regionu.

Bardzo cieszą nas tytuły „Przyjaciela Szkoły”, które otrzymał prezes lub Towarzystwo od Przedszkola „Słoneczna Gromada”, Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Konopnickiej w Śremie, Szkoły Podstawowej nr 6 im. Braci Barskich w Śremie, Szkoły Podstawowej im.  Powstańców Wielkopolskich w Pyszącej,  Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Cyryla Ratajskiego w Śremie.